İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sürdürülebilirlik Ofisi, somut olmayan kültürel mirasın korunmasına yönelik projeler gerçekleştiriyor.
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sürdürülebilirlik Ofisi, “3.İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sürdürülebilirlik Haftası” etkinlikleri kapsamında, kampüs topluluğumuza ve kamuya Türk Kültürü’nde önemli bir yer tutan ve UNESCO tarafından Türkiye’nin somut olmayan kültürel mirası listesine dahil edilen mangala oyununu tanıtmak üzere bir atölye düzenledi. İMÜ Sürdürülebilirlik Topluluğu iş birliği ve REDKA sponsorluğunda 22 Aralık 2023 Cuma günü İstanbul Medeniyet Üniversitesi Ziraat Bankası Kütüphanesi Fuaye Alanı‘nda düzenlenen “Mangala Eğitimi ve Turnuvası”, dışarıdan katılıma da açık olarak gerçekleştirdi. Turnuvada 2 dış katılımcı, 3 personel, 7 öğrenci olmak üzere 12 katılımcı yarıştı.
Etkinlikte öncelikle İMÜ Sürdürülebilirlik Ofisi’nden Ar.Gör. Ayça ÇELİKBİLEK mangala ve mangalanın Türk kültüründeki önemi üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Mangala oyununun farklı adlarla pek çok farklı ülkede oynandığını belirten ÇELİKBİLEK, Türk Mangalası’nın temelde bir strateji ve savaş oyunu olduğunu belirtti ve oyun kurallarının da bu bağlamda farklılaştığının altını çizdi. Örneğin, oyunun pek çok versiyonunda ve dijital uygulamaların çoğunda taşların alındığı çukura taş bırakma kuralı yokken, Türk Mangalası’nda alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani çukuruna bırakıldığını aktaran ÇELİKBİLEK, bu kuralın Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürü olduğunu ifade etti. Mangalanın Türk kültüründe önemli bir yeri olduğunu ve toprağa kazılan çukurlar ve taş, tohum gibi basit nesnelerle herhangi bir ortamda oynanabildiğini ve Anadolu topraklarında günümüzden binlerce yıl öncesine varan kazılarda mangala örneklerine ulaşıldığı bilgisini aktardı.
Sunumun ardından ÇELİKBİLEK, katılımcılara Türk mangalasının kurallarını aktardı. Oyun hakkında yapılan tüm bilgilendirmelerden sonra katılımcılar eşleştirilerek REDKA tarafından sağlanan ahşap mangalalar ile turnuvaya başlandı. Turnuvanın sonunda en çok puanı toplayarak 1. olan Üniversitemiz Biyomühendislik Bölümü öğrencisi Esmanur GÖZCÜ’ye 1 adet REDKA ahşap mangala ve sürdürülebilir ürün hediyeleri içeren ödül paketi takdim edildi.
“Mangala Turnuvası”nda katılımcıların aldığı puanlar ve sıralamaları aşağıdaki gibidir:
| Sıralama (Puan) | Katılımcı | Sıralama (Puan) |
Katılımcı |
| 1 (18) | Esmanur GÖZCÜ | 7 (9) | Sıla Selin ÖZKAN |
| 2 (14) | Serra METE | 7 (9) | Furkan ERUÇAR |
| 3 (11) | Deniz Mahir AKAN | 9 (8) | İmen İBRAHİM |
| 3 (11) | Didem ÇELİKBİLEK | 10 (7) | Rıza YÜKSEK |
| 5 (10) | Yağmur ÖNER | 10 (7) | Zehra SAVAN |
| 5 (10) | Yağmur TORUN | 12 (6) | Mine AKCA |
Mangala Hakkında
Mangala, bir Türk zekâ ve strateji oyunudur. Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügati’t-Türk’de sözünü ettiği Köçürme Oyunu’nun, binlerce yıllık geçmişi olduğu düşünülmektedir. Arkeolog Flinders Petrie, Mısır’da İ.Ö. 1400 yıllarından kalma üç sıralı ve on dört delikli bir mangala tahtası bulmuştur. Oyunun 4000 yıllık bir taşı da Kazakistan’da Dastarbaşı’nda bulunmuştur. Tarihi araştırmalar Mangala Oyunu’nun Sakalar, Hunlar ve Göktürkler döneminde de oynandığını göstermektedir.
16.yüzyıldan başlayarak Türk minyatürlerinde mangalaya ait tasvirler yer almıştır. Batılı kaynaklarda ise mangaladan ilk kez 1694’te İngiliz oryantalist Thomas Hyde’nin bir kitabında bahsedilmiştir.
Pek çok farklı coğrafyaya yayılan oyun, oynanan bölgelerin kendi kültürel kimliklerine göre bazı oyun kuralları kazanmıştır. Örneğin; avcı toplayıcı toplumlarda taşlar genelde “tohum” adını almakta, taşları hareket ettirme ise; “tohum saçma” olarak ifade edilmektedir. Türk mangalası ise; bir strateji ve savaş oyunu özelliği taşımakta ve taşlar “asker” olarak görülmektedir. Benzer şekilde, pek çok örnekte taşların alındığı çukura taş bırakma kuralı yokken, Türk Mangalası’nda alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani çukuruna bırakılmaktadır. Bu kural, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürüdür.
Türk Mangalası aynı zamanda bazı kavramları da sembolize etmektedir. Oyunda 12 oyuk bir yıldaki 12 ayı, oyuklarda yer alan her bir 4 taş 4 haftayı sembolize eder. Ayrıca sağ ve sol kısımlarda yer alan hazineler ise Doğu ve Batı’yı ifade etmektedir.
