İMÜ Sürdürülebilirlik Topluluğu (IMUSUS) tarafından geliştirilen “Dönüşüm Festivali” sosyal sorumluluk projesi, T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Gençlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından organize edilen Üniversite Öğrenci Toplulukları İş Birliği ve Destek Programı (ÜNİDES) kapsamına kabul edilerek desteklenmeye hak kazandı. Yeniden kullanım, azaltım ve geri dönüşüm (Reuse, Reduce, Recycle) kavramlarını ilke edinerek hazırlanan festival, 15 Mayıs – 15 Haziran 2025 tarihleri arasında İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Kadıköy Belediyesi Özgürlük Parkı, Bakırköy Belediyesi Sanatçılar Parkı, Maltepe Belediyesi Üreten Engelliler Merkezi ve Maltepe Belediyesi Zübeyde Hanım Gündüz Bakım Evi gibi 5 farklı alanda T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Arçelik ve TylmanDesign sponsorluğunda İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Bakırköy, Maltepe ve Kadıköy Belediyeleri ile iş birliği içerisinde düzenlenen ve içerisinde kadın, yaşlı, engelli, çocuklar gibi dezavantajlı grupların ve üniversite öğrencilerinin yer aldığı 44.236 kişinin katıldığı 63 atölye etkinliği ile gerçekleştirildi. Projenin koordinatörlüğünü IMUSUS yönetim kurulu üyesi Sıla Selin ÖZKAN; akademik danışmanlığını ise İMÜ Sürdürülebilirlik Ofisi araştırma görevlisi Ayça ÇELİKBİLEK üstlendi.
Projenin çıkış noktasını ÖZKAN şöyle belirtti: “Dönüşüm Festivali, sıfır atık bilincinin toplumda yeterince yer bulamaması, ileri/geri dönüşüm farkındalığının sınırlı kalması ve atıkların yerinde sınıflandırılarak toplanmasında yaşanan sorunlardan yola çıkarak, atık yönetimi farkındalığını ve çevre bilincini artırmak amacıyla gerçekleştirdiğimiz bir sosyal sorumluluk projesidir. Proje sonunda katılımcılara kalıcı davranış değişiklikleri kazandırmak istiyoruz.” Proje kapsamında Plastik ileri ve geri dönüşüm atölyeleri, kağıt ileri ve geri dönüşüm atölyeleri, alüminyum ileri dönüşüm atölyeleri ve tekstil atıkları ileri dönüşüm atölyeleri gerçekleştirildi. Atölyelerde toplamda 13 kg atık ileri veya geri dönüştürüldü.
Festival kapsamında düzenlenen Pet Dönüşüm Atölyelerinde, katılımcılar tarafından toplanan atık 5 litrelik pet şişeler, basınç ve sıcak su yardımıyla yüzeyleri düzleştirilerek geri dönüşüm için uygun forma getirildi. TylmanDesign tarafından sağlanan PetMachine filament üretme makinesi yardımıyla şişeler önce şerit haline, ardından filament haline getirildi. Üretilen PET filamentler, 3D yazıcı yardımıyla süs eşyaları, anahtarlık, oyun hamuru kalıbı, takvim kaideleri ve baskı kalıpları gibi ürünlere dönüştürüldü. Böylece, atıkların dönüştürülmesi ile döngüsel ekonomiye katkı sağlanırken aynı zamanda kampüs içerisindeki katı atık miktarının azaltılması ile kampüs alanlarımızdaki sıfır atık politikalarına da katkı sağlanmış ve kampüs alanlarındaki karbon ayak izi azaltılmış oldu.
Plastik İleri Dönüşüm Atölyelerinde, okul kantinleri, yurtlar, kafeler ve parklardan atık haline gelen plastik kapaklar toplandı. Kapaklar önce yıkanarak temizlendi ardından yine atık kumaşlardan üretilen kurulama bezleri ile kurulandı. Marketlerden alınan atık kartonların üzerine pixel art tekniği ile çeşitli tablolar oluşturuldu. Eserlerin üretim sürecinde toplam 2.396 plastik kapak ileri dönüştürülerek 4 adet sanat eserine dönüştürüldü. Festival sonunda kurulan sergide sergilenen tabloların bir kısmı topluluk üyelerince üretilirken bir kısmı ise; Bakırköy ve Kadıköy Belediyesi çevre festivallerinde yerel halkın katılımı ile üretildi. Kapaklardan üretilen eserler için tema olarak, katılımcıların çocukluk yıllarını hatırlatan Susam Sokağı karakterleri seçildi. ÇELİKBİLEK, Susam Sokağı karakterlerinin tercih edilmesinde bugünün gereksinimlerini yarının gereksinimlerinden ödün vermeden sağlama ilkesinin yer aldığını şu sözleri ile belirtti: “Bugün sergiye gelenler, bizlerin çocukluğuna ait, hepimizin bildiği bu karakterleri çocuklarına anlatmak durumunda kaldı. Eğer bugünün tüketim alışkanlıklarının yarattığı atık sorununu çözmezsek, gelecekte çocuklarımız kendi çocuklarına, bugün doğada sıkça gördüğümüz kuşları ve kelebekleri yalnızca anlatmak zorunda kalabilir. Çünkü bu canlıların birçoğu, insan kaynaklı baskılar nedeniyle nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya.”
Festival kapsamında düzenlenen diğer bir ileri dönüşüm atölyesi olan Alüminyum İleri Dönüşüm Atölyesinde okul kantinleri, kafe ve festival alanlarından alüminyum içecek kutuları toplandı. İçecek kutuları temizlendikten sonra kesilerek pul haline getirildi. Atölyelere katılan Çocuklar bu pulları hazırlanan desen şablonlarına işlenen kodlamaya uygun şekilde yapıştırarak pixel art resimler üretti. Proje bünyesinde kampüsteki restoran ve kantinlerdeki alüminyum içecek kutularının toplanmaya başlaması ile proje aynı zamanda kampüs alanları içerisinde üretilen atık miktarını azaltmaya katkı sağladı ve üniversitemizin sıfır atık politikasını destekleyen bir kurumsal sorumluluk projesi haline geldi.
Topluluğun uzun zamandır yürüttüğü diğer bir atölye olan Kağıt Geri Dönüşüm Atölyelerinde öncelikle kurumsal atık kağıtlar Arçelik tarafından Sürdürülebilirlik Ofisi’ne sağlanan yeniden değerlendirilmiş ürün olan blender yardımıyla kağıt hamuruna dönüştürüldü. Hazırlanan kağıt hamuruna ekibin doğadan topladığı çiçek tohumları eklendi. Okul inşaatından çıkan ahşap atıklardan yapılan eleklerle tekneden hamur süzüldü. Atık Kumaşlardan üretilen kurutma bezleri ile yeni kağıdın fazla suyu alındı ve kurumaya bırakıldı. Kuruyarak kullanıma hazır hale gelen kağıtlar istenilen boyutlarda kesilip çiçek yaprakları ve PET Dönüşüm atölyelerinde üretilen baskı kalıpları ile süslenerek çeşitli ürünlere dönüştürüldü. Bu çalışmalarla hem kampüs içerisinde sıfır atık politikasına katkı sağlanmış oldu hem de kaynak tüketiminin en aza indirgenmesi amaçlandı. Kağıt Geri Dönüşüm Atölyelerinden birisi Maltepe Belediyesi iş birliği ile Maltepe Belediyesi Üreten Engelliler Merkezi‘nde gerçekleştirildi. Her bir katılımcının uygulamaya dahil olduğu atölyede üreten engellilerin kitap ayracı üretiminde kullanacağı renkli ve tohumlu kağıtlar üretildi. Katılımcıların, atık olarak görülen bir malzemenin kendi ellerinde nasıl yeni bir ürüne dönüştüğüne tanıklık etmesi; geri dönüşümün soyut bir kavram olmaktan çıkıp kişisel deneyime dayalı, somut ve etkileyici bir kazanıma dönüşmesini sağladı. Engelli bireylere kapsayıcı bir eğitim olanağı sunan Kağıt Geri Dönüşüm Atölyesi hem engelli bireylerin üretim süreçlerine aktif katılımını destekleyerek SDG 10 – Eşitsizliklerin Azaltılması hedefine katkı sundu hem de geleneksel kağıt yapım tekniklerinin tanıtılmasıyla kültürel sürdürülebilirliğe katkı sağladı. Üretilen kağıtların kitap ayracına dönüştürülmesi ise hem işlevsel hem de kalıcı bir hatıra üretilmesine imkan sağladı.
İleri Dönüşüm Kağıt Atölyeleri kapsamında da yeni ürünler üretildi. Kağıtların ileri dönüştürülmesine odaklanan Polygonal Portre çalışmaları, günümüzde plastik poşetlerin yerine çevreci bir alternatif gibi sunulan karton poşetlerin aslında aşırı tüketim nedeniyle benzer bir atık yükü oluşturabileceğini sorgulatmak üzere kurgulandı. Bunun için öncelikle katılımcılardan atölye çalışması için evlerinden karton çanta getirmeleri talep edilerek, kişilerin evlerinde biriken karton çanta miktarı ile yüzleşmeleri ve kullanım fazlasını sorgulamaları sağlandı. Böylece, atölye başlangıcında herkesin evlerinde bir karton çanta yığını ile karşılaşmalarından yola çıkılarak, atık yönetiminin ilk adımı olan azaltma ve yeniden kullanma yaklaşımının önemi aktarıldı. Ayrıca, bazı karton çantaların plastik kaplamalı olduğu ve bu kompozit yapıları nedeniyle geri dönüştürülemediği bilgisi paylaşıldı. Atölyede bu çantaların renkli yüzeyleri boya yerine kullanılarak, yine atık kartonlar üzerine, portre temalı sekiz eser üretildi. Bu eserler de festival sonunda kurulan sergide sergilendi.
Terzilerden ve katılımcıların evlerinden getirdiği atık kumaşların kullanıldığı İleri Dönüşüm Tekstil Atölyelerinde yetişkin ve çocuk grubu olmak üzere iki farklı grup için ileri dönüşüm atölyeleri gerçekleştirildi. Yetişkinler için düzenlenen ileri dönüşüm tekstil atölyesinde katılımcılar, atık kumaşları kitap ayraçlarına dönüştürdü. Ayraçların süslemelerinde ise PET Dönüşüm atölyelerinde üretilen süsler kullanıldı. Çocuklarla yapılan atölye ise aynı zamanda programın da ilk atölyesi olan Maltepe Belediyesi Zübeyde Hanım Gündüz Bakım Evi‘nde çocuklarla gerçekleştirilen “Tekstil Atıklarıyla İleri Dönüşüm Atölyesi” oldu. Etkinlikte iki farklı yaş grubuna yönelik iki ayrı ileri dönüşüm atölyesi düzenlendi. Atölyelerde İMÜ Sürdürülebilirlik Topluluğu’nun terzilerden ve atölyelerden topladığı artık kumaşlar, kullanılmayan ataşlar ve topluluğun projelerinden artan keçe parçaları kullanılarak, çocuklarla birlikte toplam 4 farklı parmak kuklası tasarımı üretildi. Katılım sağlayan 30 çocuğa önce geri ve ileri dönüşüm konularını kapsayan basit bir çevre eğitimi verildi. Ardından çocuklarla birlikte ileri dönüşüm uygulamaları gerçekleştirildi. Çocukların atölye sonunda kendi elleriyle ortaya koydukları ürünleri görebilmesi hem öğrenme sürecini pekiştirdi hem de çevreye katkı sağlama motivasyonlarını artırdı. Aynı zamanda atölyenin sonunda çocuklara evde aileleriyle birlikte gerçekleştirebilecekleri ileri dönüşüm projelerine dair örnekler anlatıldı. Bu sayede yalnızca üretim sürecine değil, çevre kirliliği ile mücadele ve sürdürülebilir yaşam pratiklerinin yaygınlaştırılması açısından da önemli bir katkı sağlandı. Bu anlamlı etkinlik, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile çok boyutlu bir ilişki kurarak kırılgan grupların atık yönetimi süreçlerine aktif katılımını teşvik etti. Atölyeler ile SDG 4 -Nitelikli Eğitim hedefi çerçevesinde, çocuklar için kapsayıcı eğitim anlayışıyla katılımcı ve uygulamalı öğrenme ortamları oluşturuldu. Tekstil artıklarıyla düzenlenen İleri Dönüşüm Atölyesi, çocukların yaratıcılıklarını ileri dönüşüm kavramı üzerinden geliştirmelerine olanak tanırken, onların erken yaşta çevre bilinci kazanmasına katkı sundu. Atölyelerde parmak kuklası üretimi için artık malzemelerin kullanılması, SDG 12 – Sorumlu Tüketim ve Üretim hedefine sıfır atık vizyonunun gündelik yaşam pratiklerine nasıl entegre edilebileceği göstererek katkı sağladı.
Dönüşüm Festivali’nin en dikkat çekici etkinliklerinden biri, 11 Haziran Dünya Oyun Günü için özel olarak hazırlanan “Sürdürülebilirlik Oyunları” etkinlikleri oldu. Her yıl 11 Haziran’da kutlanan Dünya Oyun Günü, İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nde bu yıl sürdürülebilirlik odaklı bir içerikle kutlandı. Katılımcılar, üç farklı oyun aracılığıyla iklim değişikliği, adaptasyon, biyoçeşitlilik, sağlıklı yaşam, halk sağlığı, afet yönetimi, iş birliği, çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma amaçları gibi temaları deneyimsel bir şekilde keşfetme fırsatı buldu. Üniversitenin Sürdürülebilirlik Ofisi ev sahipliğinde düzenlenen etkinlik, yalnızca öğrenci ve personele değil, dışarıdan katılımcılara da açık olarak düzenlendi. Bu sayede etkinlik hem üniversite içi hem de toplumsal ölçekte sürdürülebilirlik bilincine katkı sundu. Etkinlikte öne çıkan en önemli nokta, oyunların yalnızca eğlenceli değil, aynı zamanda öğretici ve düşündürücü içeriklere sahip olmasıydı. Katılımcılar, her oyunda farklı rollere bürünerek sürdürülebilirliğin farklı boyutlarını deneyimledi. Bu yaklaşım, oyun temelli öğrenmenin (game-based learning) sürdürülebilirlik alanında nasıl etkili bir yöntem olabileceğini gösterdi.
Festival kapsamında ayrıca çocuklara sıfır atık sisteminin öğretilmesi için ise; atık ayırma oyunu tasarlandı. Oyunda çocuklara atık türleri ve geri dönüşebilen/dönüşemeyen atıklar hakkında bilgi verildi; sonrasında çeşitli atık resimleri bulunan kartlar gösterildi ve bu atıkları uygun dönüşüm kutularına atmaları istendi. Bu sayede çocuklara geri dönüştürülebilir atıkların ayrı toplanması, geri ve ileri dönüşüm konularında oyunlaştırma ile farkındalık kazandırıldı. Oyun sonunda çocuklara PET Dönüşüm atölyelerinde üretilen oyun hamuru kalıpları hediye edildi.
Festival sonunda Dönüşüm Festivali bünyesinde gerçekleştirilen atölyelerde üretilen 8 Adet Polygonal Portre ve 4 Adet PixelArt Tablo, bir hafta boyunca üniversite kampüsü içerisindeki 2 farklı alanda kamuya açık olarak sergilendi. Sergide eserlerin hangi çıkış noktası ile, hangi atıklardan üretildiğine dair bilgilendirici metinlere yer verilerek, katılımcıların yanı sıra sergi ziyaretçilerinin de farkındalık kazanması sağlandı. Ayrıca sergide çektikleri fotoğrafları sosyal medyalarında paylaşan ziyaretçilere cam matara hediye edildi.
Projeye dair atölye görsellerine @surdurulebilir_imu Instagram hesabı üzerinden erişilebilir.
