Kadir Has Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Dr. Lerna K. YANIK’ın koordinatörü olduğu ve üniversitemiz Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden Arş.Gör.Dr. Sercan PEKEL’in araştırmacı olarak yer aldığı “Deprem ve Kadın: İstanbul’da Toplumsal Kırılganlıklara Duyarlı Afet Risk Azaltma ve Hazırlık Planlamaları İçin Tespit, Tetkik ve Çözüm Önerileri” isimli proje TÜBİTAK’ın 1001 proje desteği kapsamında uygulamaya konuldu. PEKEL projeye bu konudaki küresel iyi uygulamaların analizinden sorumlu araştırmacı olarak katkı sağlayacak.
Projenin amacı, olası “büyük” İstanbul depremi afet risk azaltma hazırlık çalışmalarında karar alma süreçleri ile ilgili kamu kurumlarının kurumsal kapasitelerinin toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri eksenli toplumsal kırılganlıklara duyarlı bir şekilde iyileştirilmesini sağlayacak bilgi birikimini sağlamak olarak belirlendi. Bu bilgi birikiminin olası depremin özellikle kadınlar üzerindeki etkilerini en aza indirecek ve normal hayata geçiş sürecinin hızlandırılmasına katkı sağlayacak şekilde afet dirençliliklerini arttıracak şartları oluşturabileceği belirtildi.
Belirlenen ana amaç ekseninde, projenin konusu “konuyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının olası “büyük” İstanbul depremi afet riskinin azaltılması ve hazırlık çalışmalarının toplumsal cinsiyet eksenli toplumsal kırılganlıklara duyarlı olarak gerçekleşebilmesine imkan verecek bileşen ve etkenlerin tespitini kesişimsellik yaklaşımıyla yaparak, bu konudaki eksiklerin giderilmesi için afet riski azaltma ve hazırlık çalışmalarını yürütmekle sorumlu olan kamu kurum ve kuruluşları için çözüm önerileri üretmek” şeklinde ifade edildi. Böylelikle proje çıktılarının uygulanacak kamu politikalarına referans noktası olması ve kamu kesiminde cinsiyet eşitliğini dikkate alacak şekilde kapsayıcı kurumların oluşmasına katkı sağlaması bekleniyor.
Proje çerçevesinde “toplumsal cinsiyete duyarlı afet yönetimi” kavramı ile afetlerin kadın ve erkekleri farklı biçimlerde etkilediği cinsiyet adaletsizliğine vurgu yapılarak, afet yönetim plan ve hazırlığı ile ilgili karar alma ve uygulama süreçlerinin bu farklılıkları gözeterek yönetilmesi gerektiği ifade ediliyor. Bu bağlamda proje afetlerin olumsuz etkilerini arttıran üç ana toplumsal kırılganlığı; “kadın, sosyo-ekonomik durum, (dış) göç” olgularını inceleme hedefini taşıyor.
Projede İstanbul özelinde çıkarım yapabilmek için ilk etapta 2020 yılında Türkiye’nin farklı kentlerinde meydana gelmiş iki deprem afetinden (24 Ocak 2020 Elazığ ve 30 Ekim 2020 İzmir depremleri) etkilenmiş afetzedeler ve afet alanında bulunmuş afet ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının afet ve afet sonrası deneyimlerinden—mülakatlar ve odak grup çalışmaları yoluyla– çıkarımlar yapılması tasarlandı. Bu ilk etabın diğer ayağı da dünyada genel kabul görmüş toplumsal cinsiyet ekseninde toplumsal kırılganlık odaklı afet riski azaltma iyi-uygulamalarının analizi olarak belirlendi. Araştırmanın ikinci etabında ise elde edilen yerel (İzmir ve Elazığ) ve iyi-uygulama analizlerinden elde edilen çıkarımlar ile İstanbul metropolitan alanı özelindeki deprem afet hazırlık ve planlamasını ilgilendiren karar alma süreçlerinin kapsayıcılığı ve bunların İstanbul’daki kırılganlıklarla örtüşüp örtüşmediğinin incelenmesi öngörüldü. Eş zamanlı olarak yapılacak Kırılganlık(LAR) analiziyle ise İstanbul’da fiziksel ve toplumsal kırılganlıkları en yüksek olan alanların tespit edileceği belirtildi.
İlk olarak Ocak 2022’de, 30 Ekim 2020 İzmir depremini tecrübe etmiş, farklı sosyo-ekonomik gruplardan 30 katılımcıyla odak grup görüşmeleri gerçekleştirildi. Kasım 2022’de ise 24 Ocak 2020 Elazığ depremini tecrübe etmiş farklı sosyo-ekonomik gruplardan 22 katılımcıyla odak grup görüşmeleri tamamlandı. Görüşmelerden elde edilen çıktıların proje nihai raporunda kamuoyu ile paylaşılacağı ifade edildi.
Proje ile ilgili gelişmeler ve proje çıktıları ilgili web sayfasından takip edilebilir: https://depremvekadin.khas.edu.tr/